In de winter van 2022 publiceerde ons magazin Plotsdoof een interview met Ineke en Lex Scheffel. Ter ere van hun plaatsen we dit opnieuw.

Een interview met Ineke en Lex Scheffel – Maurer door Margreet Joosen.

Ineke en Lex waren op 7 juli 2022 50 jaar getrouwd. Dat deden ze dunnetjes over met een heuse trouwambtenaar en gebarentolk, Georgia van der Gen, maar nu met alle middelen om het voor Ineke maar ook voor andere doven en slechthorenden die op hun feest zijn uitgenodigd toegankelijk te maken. Want 50 jaar geleden was Ineke net 3 jaar doof toen ze trouwden. Ze kreeg weinig tot niets mee van de toenmalige trouwambtenaar. Dat gingen ze nu anders doen. Het was een prachtige dag met een gouden randje waar ik bij mocht zijn. Hun verbinding sprak uit alles. En dat maakte mij nieuwsgierig. Waar bestond hun verbinding uit? Een zeer openhartig en ontroerend gesprek op een zonnige zondagmiddag was het gevolg.

Ik word door Ineke met een hele dikke knuffel ontvangen in hun huis in Nederhorst ten Berg. Mijn doosje bonbons neemt ze gretig in ontvangst. Bianca Dol, schrijftolk voor die middag, zit al aan de ronde tafel te kletsen met hun dochter Maddie die er even is. Nadat Maddie vertrokken is, schuift Lex aan tafel. Er staat een lege stoel tussen Ineke en Lex, dus ik merk op dat ik dat gek vind. Lex wil dichter bij de bonbons zitten en zegt tegen Ineke dat het een ware verbinding is als zij hem die doos chocola gunt. Uiteindelijk gaat hij naast haar zitten.
De toon is gezet 😊

Ik memoreer even hun 50-jarige trouwdag. Uit de prachtige toespraak van Georgia bleek dat Lex destijds bewust voor Ineke koos, ondanks dat ze tijdens hun verkering doof werd. Ze waren eerst allebei horend en dan door het lot wordt Ineke doof. Lex wil met Ineke doorgaan, die doofheid maakt hem niets uit. Maar natuurlijk veranderen er dingen. Ik vraag naar het magische in hun relatie.

Lex vertelt eerst over het begin van hun relatie. Ze leerden elkaar kennen in 1967 op een van de schoolfeestjes in een garage of schuur. Ze zagen elkaar al toen wel, maar bij het eerstvolgend feestje was het zaadje geplant en leerden ze elkaar echt kennen. Ineke was een fervent basketbalster, tijdens een wedstrijd knalde ze met haar hoofd tegen een tegenspeelster en viel ze neer. Dan blijkt naderhand dat ze tumoren in haar hoofd heeft. Ineke heeft precies drie weken van tevoren voordat de derde operatie plaatsvond te horen gekregen dat ze doof zou worden. Na de eerste operatie om de tumor te verwijderen was ze heel ziek. Ze kreeg een ontsteking en het was maar de vraag of ze er goed uit zou komen. Nadat ze bekomen was hebben ze een controlefoto gemaakt en ontdekten ze de 2e tumor.

emotioneel in elkaar gedonderd

Ineke vult aan: ‘Ik hoorde drie weken van tevoren dat ik doof zou worden en toen kreeg ik meteen een cursus liplezen. Ik begreep er geen hol van en heb alleen maar naar muziek liggen luisteren.’ Lex vervolgt: ‘Dan is de dag daar dat ze doof eruit komt en dan begint een nieuw leven. Dat heb je zelf nog niet door. Je snapt zelf niet wat er aan de hand is. Allebei emotioneel in elkaar gedonderd.’

Het heeft ze dichter bij elkaar gebracht. Bij Lex was er ook twijfel hoe hij daar mee moest omgaan. Hij heeft met haar ouders gesprekken gevoerd. Zo goed als het ging, ook samen uitvinden: hoe moeten ze verder en dat was het moeilijkste van alles. Voor haar een houvast vinden om verder te leven, want dat wilde ze niet echt, en voor hem om met de nieuwe werkelijkheid te leven.
‘Heb ik het goed verteld?’, vraagt Lex aan Ineke.

Ineke: ‘Ik denk dat het voor ons ook heel belangrijk was. Mijn gezicht was kapot, mijn linkeroog dicht genaaid. Ik wilde eigenlijk niet meer leven en daarbij schaamde ik me hoe ik eruitzag. Het is gevoelsmatig dat ik het leven niet los kon laten. Ik heb in een bubbel geleefd.’ Lex: ‘We zaten allebei in een soort bubbel. Het is eigenlijk niet te omschrijven. Wat je voelt, wat je ziet. Ik zag haar eigenlijk helemaal niet meer terug hoe ze was. Dus je gaat op zoek. Maar we hebben wel vanaf dag 1 geprobeerd om weer te gaan praten en dan begint het met hand vasthouden en aan te moedigen om vooral wel het licht te zien en dat ging wel goed. Ik schijn een natuurlijke manier van spreken te hebben die zij goed kon aflezen en ondanks alles kon ze snel liplezen. Er was niet echt een barrière. Op dat moment niet.’

Ik zie hem vaak haar hand pakken, dat is hun verbinding ook. Als hij iets wil, maakt hij dat duidelijk met zijn hand. Als ik dat opmerk, zegt Lex: ’Dat is de magie, de verbinding…..de hand. Ik moet haar altijd aanraken om contact te krijgen.. Die hand is vaak dichterbij en dan pak ik de hand en dan heb ik de rest ook. We waren verliefd op elkaar toen ze nog hoorde en dat zijn we nog steeds. Die operatie is een heftig moment maar dat heeft het niet kapot gemaakt.’ Het was een vuurproef voor jullie relatie, constateer ik. Lex reageert: ‘Dat kan je wel zeggen ja. Het had ook kunnen ontploffen en dat ieder zijn eigen weg was gegaan.’

dat is de magie, de verbinding…..de hand

Natuurlijk zijn er momenten geweest dat Lex het wel heel moeilijk vond. Eén van de allereerste momenten was muziek, daar genoten ze samen van en nu moest hij dat alleen doen en ook nog zo doen dat zij het niet kon zien. Later heeft ze hem zelf aangemoedigd: ga gewoon je plaatjes draaien. Ook al heeft zij hem de ruimte gegeven om zijn muziek te blijven beleven omdat hij niet doof is, het blijft tot op de dag van vandaag een punt. Hij legt uit: ‘Je kunt het niet meer delen en ik ben nog steeds benieuwd: zou zij meegegaan zijn in de richting van de muziek? Of zou ze zijn afgebogen. Ik heb een hekel aan rap, maar ik weet niet of zij dat ook zo zou vinden.’ Ineke reageert: ‘Als ik het zie op tv, dan kunnen we wel over praten. Ik vraag dan aan jou wat voor soort muziek het is. Is de stem hoog of laag, is het mooi?

Ineke vervolgt: ‘Muziek is wel een heel groot struikelblok geweest. We hadden een hele mooie installatie. Alles stond er nog, ook mijn platen. Die zag ik en dat is het gevoel van: hoe kan dat, het staat er nog, ik ben er nog. De pick-up is er nog en toch kan ik niet. Dat is zo’n onbeschrijflijk gevoel. Voor mij was het belangrijk dat Lex zijn muziek zou houden.’
Maar op een bepaald moment kwam het tot een uitbarsting. Uit machteloosheid, frustratie, omdat muziek dagelijks in hun leven is en zij constant werd geconfronteerd met hetgeen wat er voor haar niet meer was. De uitbarsting was wel nodig om weer de goede weg te vinden. Hoewel Ineke op dat moment dan echt razend en gefrustreerd is, heeft ze nooit echt het gevoel gehad dat ze hem los moest laten, dat ze niet meer wilde. Lex bevestigt: ‘Nee, anders zaten we hier niet.‘ ‘50 jaar samen!’, zeg ik. Lex: ‘Idioot hè!

Wanneer er frustraties zijn, vind je altijd een oplossing, zegt Lex. ‘Bijvoorbeeld in het donker, als je het licht uitdoet, dan vind je die hand wel weer of je kruipt naar elkaar toe. Inmiddels hebben we na zoveel jaren al zoveel van die maniertjes gevonden om zonder woorden te spreken.’ Ik vraag of ze een maniertje durven te noemen. Ze kijken elkaar aan en lachen. ‘Goh’, vraagt Lex aan Ineke, ‘weet jij er een?’ Ineke: ‘Ja. Dat is met gebaren. Als alles donker is in bed, ik lig te denken en ik iets wil zeggen. Dan is het eerste wat ik doe, mijn hand op zijn wang leggen, dan kan ik iets vertellen. Of ik draai me meteen om en doe het licht aan of… ‘ Lex lacht: ‘Ik weet eigenlijk niet hoe we het doen.’ Maar ze praten wel eens in het donker. Ineke heeft een methode ontwikkeld als ze iets vertelt om dat op zo’n manier te vertellen dat hij alleen maar ja of nee hoeft ze zeggen. Dan kan je lamp uitblijven. Ineke zegt dat ze het voelt met die hand: ja knikken of nee met hoofd schudden. Dat gaat heel makkelijk.

gradaties van liefde

Als je zo lang bij elkaar bent, heb je gradaties van liefde. Elkaar respecteren en openheid maar dat is niet bij iedereen zo. Je ziet ook stellen die allebei op een eiland leven. Wat maakt dat jullie op één eiland blijven? vraag ik.
Lex antwoordt: ‘We hebben zoveel gezamenlijke interesses en gevoelens. Ik zat net naar die brug te kijken (een gigagrote foto van de Brooklyn bridge in New York hangt aan de muur bij de tafel). Drie jaar geleden zijn we in New York geweest en hebben samen over die brug gewandeld en daarom hangt hij hier ook. Vooral voor Ineke was het een overwinning. Ze was ’s avonds gesloopt na zoveel stappen. Haar evenwicht is slecht, geen rollator. We waren toen wel heel erg verbonden met elkaar. Bewust, want ik kan haar geen seconde uit het oog verliezen. Geen evenwicht en overal trapjes en druk verkeer. Maar het was een onvergetelijk moment. We hadden van tevoren een afspraak gemaakt: als we wandelen en we willen iets zeggen, dan gaan we even aan de kant staan. Want het was te druk om zomaar stil te staan tussen al die voorbijgangers. Dus gaan we even naar de kant, praten en elkaar aankijken. Je hebt altijd contact, elkaar aankijken. Even snel iets zeggen kan niet. Alleen dat al is heel intens.’

Ineke zegt dat ze het niet eens is met Lex over dat ze op 1 eiland zitten. Want ze hebben zonder meer hun eigen wereld. Lex heeft zijn horende wereld, zijn werk en kleding en zij heeft eigenlijk nooit gewerkt, kunnen werken. Ze heeft ook haar eigen dovenwereld waar zij mateloos veel vrienden en vriendinnen erbij heeft gekregen. Ze hebben allebei een eigen wereld en samen een gezamenlijke wereld. De brug tussen de ene en de andere wereld, verbinding tussen die 2 eilandjes is liefde en respect, vertrouwen, elkaar veel te vertellen hebben, vult Ineke aan. ‘En het is nooit saai’, zegt Lex.

Verbinding is voor hen heel breed, maar vooral dat je alles deelt. Zoveel mogelijk, ze zijn open naar elkaar. Dat gaat van politiek tot muziek, over liefde, over klimaat. Ze hebben heel veel dezelfde interesses en dat maakt die verbinding nog sterker. Ze zijn nu gepensioneerd, ook al werkt Lex nog. Het gesprek begint al bij een lekker ontbijtje en dan hebben ze niet in de gaten dat er al een paar uur voorbij is.

Ineke komt terug op de muziek. Iets dat haar altijd bij is gebleven uit de film van “kinderen van een mindere god”. William Hurt ligt op de bank met koptelefoon en luistert naar klassieke muziek en Marlee Matlin vraagt op dat moment aan hem of hij dat kan uitbeelden, laten zien. Dat kan hij niet, maar op het moment dat Marlee het vraagt, is voor hem het plezier dat hij altijd in muziek had weg. En dat heeft Lex gelukkig niet. Zij heeft nog een muziekgeheugen. Hij probeert altijd uit te leggen wat hij hoort, of hij het mooi of niet mooi vindt. Op die manier kunnen ze nog altijd over muziek praten.
Ineke wijst naar mij en zegt: ’Jij kan behoorlijk goed muziek uitbeelden. En door het gebarenkoor is er bij mij iets gekomen van: ja muziek, ik kan dat zien en het heeft me toch weer een boost gegeven. We kunnen samen naar muziek kijken op tv, ik kan er dan in meegaan, ik kan het ook aanvoelen. Maar nu kan Lex naar een concert gaan met de kinderen en ik kan dan thuis lekker naar een film kijken zonder dat ik het gevoel krijg dat ik het niet kan.’

Ze zijn altijd naar elkaar toegegroeid en niet van elkaar af. En het lijfelijke is er ook altijd.
Lex: ‘We beginnen de dag bijna altijd met een dansje. We zijn ook wel eens chagrijnig hoor, dan doen we het niet. Dat heeft ieder mens, je kan niet altijd vrolijk zijn. Wat voor weer is het en je hebt niet goed geslapen, dan dansen we niet in de keuken. Maar met mooi weer en we gaan iets leuks doen, dan maken we er een feestje van. Zoiets.’
Ineke: ‘Niet overdrijven makker.’

Het is niet altijd rozengeur en maneschijn geweest

Jullie houden ook van elkaar plagen, is dat ook een verbinding, vraag ik. Lex zegt ja! Ineke sluit aan: ‘Het allermooiste is, we kunnen ook samen lol hebben over iets heel lulligs. Dat vind ik ook heel bijzonder dat we lekker kunnen gniffelen.’

Ineke besluit: ‘Het is niet altijd rozengeur en maneschijn geweest.’ Dat ze moesten knokken in het begin. Het was vallen en opstaan, echt vechten om ergens te komen, samen vechten. En nog af en toe ja. Want de wereld stelt je soms teleur op een verjaardag of in een winkel of een restaurant of in het openbaar vervoer. Eigenlijk gaat er geen dag voorbij of je loopt met die handicap ergens tegenaan. Maar ze zegt dat ze, wanneer ze verdriet heeft, er gelijk over kan praten. Ze vreet het niet op, ze gooit het meteen voor de voeten.
Lex reageert droog: ‘Ik ben dan meestal de sigaar, maar dan denk ik ook: het is niet mijn schuld maar ik krijg het wel tegen me aan. Als we op een verjaardag of feestje zijn geweest en zij moest de hele avond op een eiland zitten dan snap ik het ook wel. Ik weet nu wel een beetje hoe het werkt en dan denk ik: kom maar.. Kom maar op.. Ik begrijp het, weet je. En de volgende dag is het dan weer goed.’

Bianca: nu moet je van haar hand afblijven 😃 😃.
Lex: zo gaat het.
Ineke: soms is hij een beetje softie.
Lex: ach hou op.

Met dat beeld op mijn netvlies, zij beiden plagend, kibbelend, lachend, knuffelend ga ik naar huis. En voel ik me blij. Wat was dat een mooi en bijzonder gesprek. Zo open en eerlijk.
Dank jullie wel, lieve Ineke en Lex. Laat jullie verbinding een voorbeeld voor anderen zijn.